Ako govorimo na globalnom nivou biodiverzitet je raznovrsnost živog sveta na planeti, ali lokalno možemo govoriti i o biodiverzitetu Srbije. Kakav je biodiverzitet naše zemlje i da li ga dovoljno štitimo?
Biodiverzitet je termin koji je ušao u rečnike širom sveta i lako se vezuje za očuvanje životne sredine i ekologiju. Da li dovoljno poznajemo šta znači ovaj termin, možda ne, ali svakako naslućujemo. Radi se o raznolikosti, različitim biološkim vrstama. Dakle raznolikost živog sveta, a u živi svet spadaju i ptice i ljudi i mikroorganizmi i biljke i životinje i na poseban način ta raznolikost prestavlja i bogastvo ove planete.
Biološki diverzite je termin koji je prvi ušao u kolokvijalnu upotrebu, a prvi ga je zabeležio u svojoj knjizi Rejmond Dasman 1968. godine. On je nešto kasnije, 80ih godina, zaživeo paralelno sa pokretima za zaštitu životne sredine, a u naučnu terminologiju uveo ga je Tomas Lovdžoj u knjizi Očuvanje biologije. Sa ovim prelomnim momentom počinje široka upotreba ovih termina od strane građana, političara do aktivista. Euforija oko biološkog diverziteta kuminirala je 1992. godine kada se dogodila konferencija o životnoj sredini i razvoju. Ujedinjene nacije su tada biološki diverzitet definisale kao ,,Varijabilnost među živim organizmima iz svih izvora, uključujući, između ostalog, zemaljske, morske i ostale vodene ekosisteme, i ekološke komplekse čiji su deo, ovo uključuje diverzitet unutar vrsta, između vrsta i u ekosistemima“.
ZAŠTITA BIODIVERZITETA SRBIJE
Kada govorimo o prirodi i prirodnim resursima često sa ponosom ističemo da je Srbija bogata zemlja. Tako možemo da se dičimo i kada govorimo o biodivezitetu naše zemlje jer ga karakteriše veliki broj živih vrsta. Biodiverzitet Srbije kao takav je značajan deo i evropskog i svetskog biodiverziteta.
Da bismo zaštitili naš biodiverzitet prvi korak je bio da ga stavimo pod zakonsku zaštitu. Prema prirodi smo se tradicionalno odnosili sa poštovanjem i željom za očivanjem, tako se mogu pronaći navodi da je se još u Dušanovom zakoniku nalaze delovi koji se odnose na zaštitu prirode.
Prva zaštićena prirodna dobra u Srbiji bili su šumski rezervati Oštrozub, Mustafa i Felješana u okolini Majdanpeka. Kao i vodopad „Velika i mala Ripaljka“ u okolini Sokobanje, zaštićen 1949. godine. Prvi zaštićeni nacionalni park u Srbiji je Nacionalni park Fruška gora koji je pod zaštitu stavljen 1960. godine.
Pod zaštitom se nalazi 469 zaštićenih područja. 5 nacionalnih parkova, 18 parkova prirode, 21 predeo izuzetnih odlika, 69 rezervata prirode, 6 zaštićenih staništa, 314 spomenika prirode, 36 područja od kulturnog i istorijskog značaja koja su zaštićena na osnovu ranijeg Zakona o zaštiti životne sredine i Zakona o zaštiti spomenika kulture, kao i 1783 strogo zaštićenih divljih vrsta i 860 zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.- navodi sajt Zelene priče.
Da bismo poznavali naš biodiverzitet i da bismo mogli da zaštitimo pojedine lokalitete moramo da vršimo konstantana istraživanja kako bismo mogli da otkrijemo nove vrste. Jedno od značajnih otkrića je i danas simbol biodiverziteta Srbije, a to je Pančićeva omorika. Ovo otkriće vodilo je u dalja i tako se konstantno dolazilo do novih živih vrsta u Srbiji.
Naša klima je izuzetno pogodna za život različitih vrsta kako onih koje postoje globalno i onih koje postoje na prostoru Balkana regionalno tako i onih koje su specifične samo za našu državu odnosno stenoendemite vrste. Takođe, na našoj teritoriji su uspele da se očuvaju i neke stare vrste flore koje su izumrle u drugim delovima sveta.
Srbija zauzima mali deo teoriorije u odnosu na većinu država Evrope a ipak čini:
- 39 % vaskularne flore Evrope
- 51 % faune riba Evrope
- 28 % faune vodozemaca Evrope
- 12 % faune gmizavaca Evrope
- 74 % faune ptica Evrope
- 67 % faune sisara Evrope
Najveći broj vrsta flore i faune nalazi se na planinama, ali ne treba zaboraviti da se na našem području nalaze i peščani predeli koji imaju vrste specifične za ovakve terene. Tako se u Delibatskoj peščari može pronaći oko 900 taksona vaskularne flore. Sa oko 3700 različitih vrsta flore Srbija može da parira i mediteranskim zemljama, a njoj zemlje iz okruženja teško.
Naš biodiverzitet nije samo naše bogastvo već i svetsko i zato mora biti zaštićen, a posebno ugrožene vrste. Svetska organizacija za zaštitu prirode je utvrdila kriterijume za određivanje ugroženosti, a podaci o ugroženim vrstama se objedinjuju u tzv crvenim knjigama koje treba da nam posluže kao vodič koje vrste treba dodatno zaštititi i pokušati očuvati.
Piše: Jasmina Andrić
